Na czym polega rażące niedbalstwo i co oznacza w ubezpieczeniach?

Rażące niedbalstwo to czynnik, który może być przyczyną odmowy wypłaty odszkodowania. W ogólnych warunkach ubezpieczenia (OWU) często obecny jest zapis, który informuje, że ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności za szkody spowodowane przez rażące niedbalstwo. Co to oznacza? Wyjaśniamy najważniejsze zagadnienia związane z rażącym niedbalstwem w ubezpieczeniach.

Spis treści

• Rażące niedbalstwo w ubezpieczeniach
• Na czym polega rażące niedbalstwo? Przykłady
• Odmowa wypłaty odszkodowania – co można zrobić?
• Ubezpieczenie od rażącego niedbalstwa

Rażące niedbalstwo w ubezpieczeniach

Rażące niedbalstwo to rodzaj znacznego zaniedbania znajdujący się blisko granicy winy umyślnej, ponieważ wynikają z braku przewidywania ryzyka zaistnienia szkody. Jest obok lekkomyślności, niedbalstwa i winy umyślnej jednym ze stopni oceny działania lub zaniechania ubezpieczonego w razie szkody. Zachodzi, gdy sprawca nie ma zamiaru wyrządzenia szkody, ale umożliwia jej powstanie poprzez swoje nierozważne zachowanie, podczas gdy zgodnie z przyjętymi społecznie normami oczekiwany jest od niego znacznie wyższy poziom ostrożności.

Ponieważ rażące niedbalstwo nie ma definicji określonej w przepisach prawa, towarzystwa ubezpieczeniowe mogą stosować sobie właściwe przesłanki do kwalifikacji danych okoliczności jako spełniających przesłanki zaistnienia rażącego niedbalstwa. Poszczególne sytuacje mogą interpretować zaliczając je do tej kategorii lub wręcz przeciwnie. Z rażącym niedbalstwem najczęściej mamy do czynienia w umowach obejmujących ochroną ubezpieczeniową dom, mieszkanie lub samochód. Jednak miara staranności ubezpieczonego ma bardzo istotne znaczenie również w ubezpieczeniach dotyczących firm w tym ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej zawodowej a także z tytułu prowadzonej działalności.

Na czym polega rażące niedbalstwo? Przykłady

Jakie sytuacje są najczęściej traktowane przez ubezpieczycieli jako rażące niedbalstwo?

Ubezpieczenie mieszkania może nie obejmować zdarzeń takich jak np.:

• zalanie przez otwarte okno,
• kradzież w wyniku pozostawienia otwartych drzwi lub okien,
• wywołanie pożaru (np. poprzez pozostawienie włączonego żelazka lub czajnika na gazie).

Ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rażącego niedbalstwa często występuje również w polisach autocasco i może powodować, że zakład ubezpieczeń nie przyjmie odpowiedzialności za szkody nim spowodowane, takie jak m. in.:

• kradzież samochodu z nieaktywnym systemem antykradzieżowym (o ile tego rodzaju zabezpieczenia zostały zgłoszone ubezpieczycielowi lub są przez niego wymagane),
• kradzież samochodu wraz z pozostawionymi wewnątrz kluczami i dokumentami,
• kradzież kluczyków do samochodu w wyniku pozostawienia ich w dostępnym dla postronnych osób miejscu (np. na stoliku w lokalu gastronomicznym, w kieszeni płaszcza zawieszonego w miejscu publicznym czy na sklepowej ladzie),
• pozostawienie pojazdu niezamkniętego na terenie dodatkowo niezabezpieczonym,
• kradzież pojazdu w wyniku braku wymiany zamków po zgubieniu kluczy.

Odmowa wypłaty odszkodowania – co można zrobić?

Towarzystwo ubezpieczeniowe ma prawo odmówić wypłaty odszkodowania na podstawie art. 827 § 1 k.c., który stanowi, że Ubezpieczyciel jest wolny od odpowiedzialności, jeżeli ubezpieczający wyrządził szkodę umyślnie; w razie rażącego niedbalstwa odszkodowanie nie należy się, chyba że umowa lub ogólne warunki ubezpieczenia stanowią inaczej lub zapłata odszkodowania odpowiada w danych okolicznościach względom słuszności. Warto jednak pamiętać, że ze względu na brak ścisłej definicji rażącego niedbalstwa, każda sytuacja jest rozpatrywana indywidualnie. Wskazany wyżej przepis reguluje zakres odpowiedzialności w obszarze ubezpieczeń majątkowych, przy czym 827 § 2 Kodeksu cywilnego dopuszcza odmienne uregulowanie zagadnień związanych ze stopniem zawinienia w zakresie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, gdzie dość często stosuje się włączenie rażącego niedbalstwa do zakresu ubezpieczenia.

Jeżeli w odczuciu ubezpieczającego towarzystwo niesłusznie uznało szkodę za wynikającą z rażącego niedbalstwa, istnieje możliwość odwołania się od decyzji odmawiającej wypłaty odszkodowania. W razie jej negatywnego rozpatrzenia kolejnym krokiem może być skarga do Rzecznika Finansowego lub skierowanie sprawy do sądu. W takiej sytuacji to na ubezpieczycielu spoczywa obowiązek uzasadnienia, na jakiej podstawie uznał rażące niedbalstwo za przyczynę szkody (między szkodą a działaniem ubezpieczającego musi istnieć związek przyczynowo-skutkowy).

Ubezpieczenie od rażącego niedbalstwa

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom klientów, coraz więcej towarzystw oferuje takie warianty ochrony ubezpieczeniowej, które obejmują odpowiedzialność za szkody spowodowane przez rażące niedbalstwo. Ubezpieczenie mieszkania lub domu typu all-risk często zawiera w swoim zakresie szkody związanej z zalaniem lub włamaniem przez otwarte okno czy przypadkowym spowodowaniem pożaru przez domownika. Należy jednak pamiętać o tym, że w takich przypadkach wypłata odszkodowania może być ograniczona limitem wprowadzonym w OWU – najczęściej taki limit może sięgać kwoty od kilku do kilkunastu tysięcy złotych. Powoduje to, że nawet włączenie odpowiedzialności z tytułu rażącego niedbalstwa do zakresu ubezpieczenia nie daje gwarancji pełnego zrekompensowania szkody.

Bardzo często Ogólne Warunki Ubezpieczenia zawierają również zapisy o tym, że jeżeli ubezpieczony przez rażące niedbalstwo przyczyni się do zwiększenia rozmiaru szkody, doprowadzi do sytuacji kiedy utrudniona jest ocena rozmiaru szkody np. przez spóźnione zgłoszenie szkody, ubezpieczyciel jest uprawniony do pomniejszenia wysokości odszkodowania.

Opisane ograniczenia lub wyłączenia odpowiedzialności są konsekwencją niezachowania przez ubezpieczonego obowiązków dotyczących dbałości o przedmiot ubezpieczenia jak również obowiązków związanych z zaistnieniem szkody i dążeniem do tego żeby jej rozmiar się nie zwiększał jeżeli jest to możliwe.

Chcesz sprawdzić, jaki jest najkorzystniejszy wariant interesującego Cię ubezpieczenia? Porozmawiaj z ekspertem, który reprezentuje ponad 30 towarzystw. W Domu Ubezpieczeniowym Spectrum porównasz dostępne rozwiązania i uzyskasz odpowiedzi na wszystkie Twoje pytania. Odwiedź biuro lub zadzwoń – Doradcę Klienta znajdziesz na mapie placówek lub za pomocą bezpłatnej aplikacji ubezpieczeniowej SPECTRUM mobile.